Olimpos Zeus Tapınağı, Yunan tanrısı Zeus’a adanmış, dünyadaki en önemli antik dönem yapılarından biridir.
Çok görkemli ve önemli bir yapı olmasına rağmen, ne yazık ki tamamlandıktan 1 yıl sonra, MS. 3. Yüzyılda, barbar işgali sırasında yağmalanmıştır, tekrar onarılmamış ve harabe olarak kalmıştır.
İnşaatı MÖ. 6. Yüzyılda başlamış, fakat MS. 2. Yüzyıla kadar tamamlanmamıştır.
Konumu Akropolis’in yaklaşık 500 m güney-doğusunda, Atina’nın merkezinin ise yaklaşık 700 m güneyindedir.
Yapının mimarları; Decimus Cossutius, Callaeschrus, Porinus, Antistates, Antimachides’tir.
Günümüzde tapınak bir açık hava müzesi işlevi görmektedir.
Yapı Analizi
Bu analiz Vitruvius’un yöntemlerinden yararlanılarak yapılacaktır. Vitruvius’a göre yapıların üç temel unsuru; “İşlevsellik, Sağlamlık ve Estetik”’tir. Bu unsurları da farklı başlıklarla açarak daha anlaşılır ve detaylı bir analiz hedefleyeceğiz.
Olimpos Zeus Tapınağında İşlevsellik
İşlevsellik alt başlığında yapının inşaatı sırasında kaynakların nasıl kullanıldığı, verilen ekonomik kararların sürdürülebilirliği ve genel uygunluğunu tartışacağız.
İnşaat ilk başladığında kireçtaşı kullanılmış, fakat inşaatı durup yıllar sonra tekrar başladığında malzeme olarak yüksek kalite Pentelik mermere geçilmiştir. Yapılan bu değişimden o dönemki ekonomik durum hakkında çıkarımda bulunabiliriz. Yapının genel görünümü ve uygunluğu yıllar boyu araştırmacıları hayran bırakmıştır. Alışılmadık derecede uzun sütunları ve değişik planıyla birlikte antik dünyada yapılan en büyük tapınaklardan biri haline gelmiştir.
Olimpos Zeus Tapınağında Sağlamlık
Sağlamlık alt başlığında yapının planından, hangi düzende yapıldığından ve genel tasarımından bahsedeceğiz.
Yapıma dorik düzende başlanmıştır. 41 m x 108 m boyutunda devasa bir platform üzerinde, ön ve arka kısımında 8, yanlarında ise 21 devasa kolon olduğu tahmin edilmiştir. Fakat bu düzen tamamlanamamıştır. Yıllar sonra Romalı mimar Decimus Cossitius yapıyı oldukça değiştirerek tekrar inşaata başlamıştır. Tapınak 250 x 130 m’lik açık bir alana inşa edilerek ekstra bir ihtişam elde edilmiştir. Bu alan, iç yüz boyunca düzenli aralıklarla yerleştirilmiş sütunlarıyla desteklenmiş alçak bir poroz duvarla çevriliydi. Duvarın kuzeybatı köşesine Hymettan mermerinden bir propylon kapı yerleştirilmiştir. Dorik düzenden Korint düzene geçilmiş, kolon sayıları ön ve arkada üç sıra 8, yanlarda ise 2 sıra 21 olarak artırılmıştır ve toplamda 104 kolondan oluşan yapının yarısı tamamlanmıştır. Korint sütunları alışılmadık derecede 17.25 m yüksekliğinde, 1.7 m çapında ve 20 olukludur. Korint düzenin büyük bir tapınağın dış cephesinde ilk kez kullanımı sağlanmıştır. Sütunlar, iki büyük mermer bloktan oyulmuş son derece dekoratif Korint başlıklarıyla örtülmüştür. Cella’nın içinde, Zeus’un ve tapınağın ana yardımcısı Hadrian’ın devasa chryselephantine (altın ve fildişi) heykelleri vardır. Tapınak yüzyıllar boyunca zarar görmüştür ve bu nedenle tapınağın sütunlarından sadece 15’i hala ayaktadır, 2’si güneybatı köşesinde ve 13’ü güneydoğu köşesindedir. Bir başka sütun, 1852’de bir fırtınada çökmüştür ve şimdi mükemmel bir çizgi boyunca yayılmış sütun tamburlarıyla sitenin karşısında yer alıyor.
Olimpos Zeus Tapınağında Estetik
Estetik alt başlığında ise yapının kendi içindeki ahenkten, simetriden ve genel estetik anlayışından bahsedeceğiz.
Helenistik ve Roma dönemlerindeki en büyük yapılardan biridir. Günümüzde ayakta olan kolonlardan da bu açıkça anlaşılmaktadır. Zemini oluşturan diktdörgensel cella 96 metre uzunluğunda ve 46 metre genişliğindedir. O dönem için yeni bir düzen olan Korint düzen tapınağa dekoratif bir özellik katmıştır. İyonik düzene göre daha ince ve uzun, zarif görünümlü kolonlardan oluşmuştur.
Hümeyra Tokoğlu
Kaynakça:
https://www.ancient.eu/article/815/temple-of-olympian-zeus-athens/
https://www.greeka.com/attica/athens/sightseeing/athens-olympian-zeus/
https://en.wikiarquitectura.com/building/temple-of-olympian-zeus/
öne çıkan fotoğraf kaynak: https://tr.horvart.com/cache/thumbs/cEAxMjA1NS5qcGdAYjJAZHsicCI6IjEyMDU1In0tZTEtZjY/12055.jpg
YUNANTOLOJİ 